Αμμόχωστος Κύπρος: Στη σκιά των εξελίξεων γύρω από το άνοιγμα των Βαρωσίων από την Τουρκία, αποσιωπάται ο κίνδυνος να περάσει σε δεύτερη μοίρα τo πιο σημαντικό ανθρωπιστικό δράμα της κυπριακής τραγωδίας, όπως αναφέρει η DW. Σύμφωνα με τα στοιχεία που είναι στη διάθεση της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ), εντός της σφραγισμένης από τον τουρκικό στρατό περιοχής τοποθετούνται οι εξαφανίσεις τουλάχιστον δώδεκα Ελληνοκύπριων αγνοουμένων του 1974. Πρόκειται για πολίτες, κυρίως ηλικιωμένους άντρες αλλά και γυναίκες, η τύχη των οποίων αγνοείται από τις 15 Αυγούστου 1974, οπότε δηλαδή ο τουρκικός στρατός εισήλθε στην Αμμόχωστο.
Τα τελευταία σημεία ζωής των ανθρώπων αυτών καταγράφονται στην περιοχή της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων και ως εκ τούτου η έρευνα της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους ΔΕΑ για τον εντοπισμό των οστών τους κατευθύνεται στην περιοχή που κράτησε σφραγισμένη ο τουρκικός στρατός από τον Αύγουστο του 1974 μέχρι και το 2020. Τα στοιχεία της ΔΕΑ, η οποία λειτουργεί από τη δεκαετία του 1980 ως διακοινοτική τεχνική επιτροπή με τρεις εκπροσώπους, έναν από κάθε κοινότητα και το τρίτο μέλος εκ μέρους των Ηνωμένων Εθνών, προκύπτουν τόσο από μαρτυρίες επιζώντων Ελληνοκυπρίων όσο και από τις καταγραφές που έγιναν από το σουηδικό απόσπασμα της UNFICYP, το οποίο το 1974 είχε ως τομέα ευθύνης την περιοχή της Αμμοχώστου.
Η υπόθεση του Σταυρού
Οι περιπτώσεις των δώδεκα Ελληνοκύπριων αγνοούμενων των Βαρωσίων δεν είναι οι μόνες υποθέσεις που απασχολούν τη Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους ΔΕΑ όσον αφορά την πόλη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, μεγάλος αριθμός Eλληνοκύπριων στρατιωτών φέρεται επίσης να έχει ταφεί στην ίδια περιοχή, καθώς πριν από την ημερομηνία κατάληψης της Αμμοχώστου από τον τουρκικό στρατό στο ελληνοκυπριακό κοιμητήριο του Σταυρού (επίσης εντός της περιφραγμένης πόλης) είχαν πραγματοποιηθεί ταφές πεσόντων στρατιωτών από Ελληνοκυπρίους. Παρότι πρόκειται για δύο ομαδικές ταφές ταυτοποιημένων πεσόντων στρατιωτών, δεδομένων των συνθηκών, η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους ΔΕΑ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο να θάφτηκαν εκεί και άτομα που δεν είχαν προηγουμένως ταυτοποιηθεί. Η πιθανότητα αυτή ενισχύεται από μαρτυρίες προσώπων που ήταν παρόντα στις ταφές, τα οποία αναφέρονται σε τάφους με την ένδειξη «άγνωστος».
Μετά την κατάληψη της Αμμοχώστου, ταφές στην πόλη των Βαρωσίων πραγματοποίησαν το 1974 και άντρες της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών UNFICYP. Συγκεκριμένα, τα αρχεία του σουηδικού αποσπάσματος αναφέρουν ταφές τριών προσώπων αγνώστου ταυτότητας εντός του κοιμητηρίου του Σταυρού. Αυτή φαίνεται να ήταν πρακτική των Σουηδών των Ηνωμένων Εθνών, ενισχύοντας την υπόθεση περί ταφής Ελληνοκύπριων αγνοουμένων στο κοιμητήριο του Σταυρού.
Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση των αδερφών Χατζηπαύλου, Κωστάκη και Μιχαλάκη, οι οποίοι τάφηκαν στο κοιμητήριο Σταυρού από κλιμάκιο της UNFICYP στις 19 Αυγούστου 1974. Σε συνέντευξή της στο δημοσιογράφο Αντρέα Παράσχο στην εφημερίδα «Καθημερινή» (13.12.2020) η σύζυγος του Μιχαλάκη Χατζηπαύλου δήλωσε ότι «άντρες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ τους είχαν βρει και τους δύο, νεκρούς έξω από το κατάστημα της Τσουκερούς. Τους μάζεψαν» είπε, «τους έβαλαν σε σακούλες, τους πήγαν στο παλιό κοιμητήριο του Σταυρού και τους έθαψαν, δεξιά αμέσως μετά την είσοδο. Μάλιστα, κατάλαβα ότι τους έθαψαν πρόχειρα, διότι τα πόδια του Κωστάκη, ο οποίος ήταν πιο ψηλός από τον άντρα μου, εξείχαν του τάφου».
Απέναντι από την «Ανόρθωση»
Την περασμένη εβδομάδα η δημοσιογράφος Sevgül Uludağ αποκάλυψε με άρθρο της στην εφημερίδα Yeni Duzen (ημερ. 17/10/2021), μία νέα περίπτωση ταφής αγνοουμένων στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου. Σε αυλή απέναντι από το σωματείο Ανόρθωσις φέρονται να έχουν ταφεί δύο Ελληνοκύπριοι στρατιώτες. Σύμφωνα με μαρτυρίες που εξασφάλισε η Sevgül Uludağ, στις 16 Αυγούστου 1974, ομάδα Τούρκων στρατιωτών που κατευθυνόταν προς την Δερύνεια ενεπλάκη σε οδομαχία με δύο Ελληνοκύπριους στρατιώτες στην οδό Ευαγόρου μπροστά από το σωματείο της Ανόρθωσης. Οι δύο στρατιώτες έπεσαν νεκροί – ο ένας κατά την μάχη και ο δεύτερος μετά τη σύλληψή του – και ακολούθως θάφτηκαν στην αυλή της απέναντι οικίας κατόπιν διαταγής του επικεφαλής των Τούρκων στρατιωτών. Αν και η λεωφόρος Δημοκρατίας, που δόθηκε προς χρήση για το κοινό από τον τουρκικό στρατό, βρίσκεται μόλις μερικά μέτρα από το οίκημα της Ανόρθωσης και την οδό Ευαγόρου, στην τοποθεσία της φερόμενης ταφής των δύο Ελληνοκύπριων στρατιωτών, δεν επιτρέπεται ακόμα η πρόσβαση.
Οι εξαγγελίες για άνοιγμα της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων από την τουρκική κυβέρνηση συνοδεύθηκαν από έργα προκειμένου να είναι ασφαλής η περιδιάβαση των επισκεπτών ανάμεσα στα ετοιμόρροπα κτήρια της πόλης. Στα έργα που ήδη πραγματοποιήθηκαν περιλαμβάνονται οι ασφαλτοστρώσεις των λεωφόρων Κένεντι και Δημοκρατίας, ενώ επίκειται το άνοιγμα μέρους της περιφραγμένης πόλης (περίπου 3,5% της συνολικής έκτασης των Βαρωσίων). Εκταφές για τον εντοπισμό των αγνοουμένων της Αμμοχώστου δεν περιλαμβάνονται στον προγραμματισμό της τουρκικής πλευράς για την Αμμόχωστο, ενώ ούτε από την ελληνοκυπριακή πλευρά τίθεται το θέμα σε πολιτικό επίπεδο. Σε δηλώσεις του στην DW, ο Ελληνοκύπριος Εκπρόσωπος στη Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους ΔΕΑ κ. Λεωνίδας Παντελίδης δήλωσε πως η Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους ΔΕΑ παρακολουθεί με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στα Βαρώσια. «Προσπάθειά μας είναι», είπε ο κ. Παντελίδης, «να μας δοθεί άδεια να μεταβούμε στην περιοχή με μάρτυρες, όσο αυτοί βρίσκονται ακόμα στη ζωή. Ανασκαφές θα γίνουν το συντομότερο δυνατόν και όταν αυτό είναι εφικτό», κατέληξε ο Ε/κ εκπρόσωπος.