Γράφει για το Healthweb.gr ο κ. Χρήστος Καζάσης- Εμβιομηχανικός-Εμπειρογνώμων Αξιολόγησης & Διάχυσης Ιατρικής Τεχνολογίας. Θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο 2008, στην τραπεζική κρίση, για να δούμε μια παρόμοια κατάσταση από οικονομική άποψη. Εκείνη την εποχή, αναρωτιώμασταν, "είναι οι τράπεζες πολύ μεγάλες για να καταρεύσουν;" Η ανησυχία μας, πίσω από το ερώτημα, ήταν ότι εάν κατέρρεαν, το οικονομικό χάος που θα ακολουθούσε θα οδηγούσε σε πλήρη κατάρρευση όχι μόνο την οικονομική ζωή, αλλά τον καθένα μας. Το τι έγινε (για το οποίο έχουν γραφεί δεκάδες βιβλία), είναι πλέον ιστορία.
Το 2020 ήταν ιστορικό από όποιες πλευρές και αν το κοιτάξουμε. Αλλά, σε ένα έτος που οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης (δημόσιος και ιδιωτικός τομέας) αντιμετώπισαν τη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία της υγειονομικής περίθαλψης, η είδηση είναι ότι ακόμη αντέχουν. Και αυτό που απέδειξαν είναι ότι, σε αντίθεση με τις τράπεζες το 2008 που θεωρήθηκαν από πολλούς ως “πολύ μεγάλες για να καταρεύσουν”, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης το 2020 απέδειξαν ότι ήταν ”πολύ ζωτικοί για να αποτύχουν”.
O κ. Χρήστος Καζάσης- Εμβιομηχανικός-Εμπειρογνώμων Αξιολόγησης & Διάχυσης Ιατρικής Τεχνολογίας
Η πανδημία COVID-19, είχε δύο πρωτόγνωρα αλλά και μοναδικά χαρακτηριστικά: υγειονομική κρίση και οικονομική κρίση στην υγεία. Η παγκόσμια κοινότητα αντιμετώπισε (και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει) ταυτόχρονα, μια κρίση υγείας, όπου οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης είναι η πρώτη γραμμή στη μάχη και μια οικονομική κρίση, που αισθάνεται σε μεγάλο βαθμό η υγειονομική περίθαλψη, δεδομένου του ρόλου που διαδραματίζουν τα νοσοκομεία στην αντιμετώπιση της πρωταφανούς αυτής κρίσης υγείας. Τα νοσοκομεία και το σύστημα υγείας αντιμετωπίζουν την πανδημία μέσα από την νοσηλεία, την θεραπεία, την παρακολούθηση, την εκπαίδευση και τον εμβολιασμό, διεξάγουν κλινικές έρευνες για τον κορωνοϊό, αναζητώντας συγχρόνως και παράλληλα οικονομικούς πόρους για να εξοπλισθούν με Μέσα Ατομικής Προστασίας, μόνιτορς, αναπνευστήρες και άλλο αναγκαίο εξοπλισμό. Και αυτό είναι μόνο η αρχή μιας μακράς λίστας αναγκών, διαδικασιών, προσαρμογών και βιωσιμότητας.
Αλήθεια, τι θα κάναμε χωρίς τους παρόχους υγεινομικής περίθαλψης; Και μόνο η σκέψη σε αυτή την ερώτηση εξηγεί την αναγνώριση (όχι μόνο το χειροκρότημα) για την πρόκληση, την κρισιμότητα και τον βασικό και κεντρικό ρόλο που έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης, ειδικότερα τον τελευταίο χρόνο, στην κρίση της πανδημίας. Με απλά λόγια, τα νοσοκομεία είναι η καρδιά της υγειονομικής περίθαλψης. Τον τελευταίο χρόνο αναγκάσθηκαν να παρουσιάσουν την δυναμική τους προσαρμογή στις συνθήκες της πανδημίας, με τις αδυναμίες και τις ελλείψεις. Αυτό συνέβη παρά την μεγάλη στήριξη (τεχνολογική και οικονομική) μέσω δωρεών από ιδιωτικούς φορείς, οργανισμούς, κοινωφελή ιδρύματα και απλούς πολίτες.
Το σύστημα υγείας “Αντέχει στην Πανδημία”
Η πανδημία ήταν το χειρότερο σενάριο (αλλά πραγματικό και όχι σε σύστημα προσωμοίωσης) και η μεγαλύτερη δυνατή δοκιμή για το σύστημα παροχής υγειονομικής περίθαλψης. Ο όγκος των ασθενών που έπρεπε και πρέπει να αντιμετωπισθεί και ο πανικός της πανδημίας ήταν και εξακολουθεί (δυστυχώς) να είναι στο αποκορύφωμά του. Ταυτόχρονα, οι δαπάνες για ΜΑΠ, αναπνευστήρες και επιπλέον προσωπικό αυξήθηκαν δραματικά, αλλά ανεξέλεγκτα, χωρίς τεκμηριωμένες απαιτήσεις και στοιχειώδη προγραμματισμό.Η επιπλέον χρηματοδότηση στα νοσοκομεία προσέφερε προστασία στην καταιγίδα της πανδημίας. Αν και δεν έχει περάσει η καταιγίδα (μπορεί να υπάρχουν πιο δύσκολες στιγμές μπροστά μας), είναι πλέον σαφές ότι το υγειονομικό σύστημα θα αντέξει. Το σύστημα υγείας συχνά επικρίνεται, αλλά όταν αντιμετωπίζει ίσως την πιο δύσκολη στιγμή στην ιστορία της υγειονομικής περίθαλψης, τα νοσοκομεία απέδειξαν δυναμικό ηρωισμό και λειτούργησαν αποτελεσματικά. Πρέπει να είμαστε εξαιρετικά περήφανοι και ευγνώμονες. Το 2020, απέδειξαν ότι όχι μόνο το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης είναι πολύ ζωτικής σημασίας για να αποτύχει, αλλά και ότι “αντέχει και σε πανδημία”.
Τι μάθαμε μέχρι σήμερα από την πανδημία; Μας δίδαξε κάτι ή θα σύντομα θα είναι και αυτό, όπως η κρίση με τις τράπεζες ιστορία; Τι μάθαμε μέχρι σήμερα από την ανταπόκριση του συστήματος υγείας στην πανδημία; Δημιούργησε η πανδημία την αναγκαιότητα (σε άλλες εποχές θα τις λέγαμε “ευκαιρίες”) για να δώσουν μια άλλη δυναμική και κατεύθυνση στο σύστημα υγείας για ένα καλύτερο μέλλον πολύ πιο γρήγορα;
Η πανδημία προσφέρει την μεγαλύτερη ευκαιρία για αλλαγές στο σύστημα υγείας. Πιθανόν να μην υπάρχει άλλη τέτοια ευκαιρία. Το υπουργείο υγείας διαθέτει τη ικανότητα να μετατρέψει την πανδημία σε ευκαιρία; Μήπως είναι ανέτοιμο και κυρίως απρόθυμο να αντιμετωπίσει την ευκαιρία της εποχής (πιθανόν να μην ξαναϋπάρχει στα επόμενα 20 χρόνια) και εξαντλείται στην αμυντική τακτική, κυνηγώντας τα προβλήματα και όχι να τα προλαβαίνει και να προσπαθεί να τα διορθώσει μέσα από μόνιμες επεμβάσεις-μεταρρυθμίσεις-αναμορφώσεις. Ας χρησιμοποιήσουμε τις αλλαγές με τα ακρωνύμια “πριν-COVID (BC)” και “μετά-COVID (AC)”. Ας αξιοποιήσουμε το σλόγκαν, “μην αφήσετε ποτέ μια καλή κρίση να χαθεί.”
Υπάρχουν ορισμένες δράσεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αναγκαίες για την μετά COVID εποχή:
- Υγειονομικό Προσωπικό: Σε μια κρίση, τα εμπλοκόμενα μέρη λειτουργούν ως ομάδα και όχι ως αντίπαλοι. Είναι σαφές ότι υπήρξε σημαντική και έντονη πίεση στο υγειονομικό προσωπικό και τις υποδομές. Είναι σαφές ότι το σύστημα χρειάζεται υγειονομικό προσωπικό σε μία όμς τεκμηριωμένη βάση, που, τι και γιατί. Η φροντίδα πρέπει να προσφέρεται στον σωστό χώρο φροντίδας, στον σωστό χρόνο, με το κατάλληλο προσωπικό και να αξιολογείται κάθε ευκαιρία βελτίωσης και να αντιμετωπίζεται με σύνεση και όχι σπατάλη.
- Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας: Η πανδημία επανέφερε την ανάγκη διαμόρφωσης μιας πρωτοβάθμιας φροντίδας που θα αναλάβει την υγειονομική φροντίδα της κοινότητας, την συνέχεια της φροντίδας μεταξύ νοσοκομείων και κέντρων υγείας.
- Δημόσια υγεία: Μία από τις μεγαλύτερες αποτυχίες του COVID, ίσως το μεγαλύτερο μάθημα, είναι η ανάγκη για σαφή και συνεπή πληροφόρηση για την δημόσια υγεία. Στην πανδημία, η ουσία της δημόσιας υγείας είναι η επικοινωνία – το μήνυμα είναι το “φάρμακο” της. Το ζήσαμε έντονα στο πρώτο κύμα της πανδημίας με το κτίσημο εμπιστοσύνης κράτους -πολίτη. Δεν το βλέπουμε τώρα. Φυσικά, η δημόσια υγεία είναι πολύ περισσότερα από μήνυμα: είναι ένα επαρκές δίκτυο επαγρύπνησης σε όλη την χώρα, όπως η πανδημί ανέδειξε τον ΕΟΔΥ, με πολλές αδυναμίες και με πολύ δρόμο μπροστά.
- Χρηματοδότηση νοσοκομείων: Η διαδικασία σύνταξης του προϋπολογισμού στα νοσοκομεία αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο δυσπιστίας, δυσαρέσκειας και συμβιβασμού για κάθε σύστημα υγείας εδώ και δεκαετίες. Το χάος και η αβεβαιότητα της πανδημίας αναγκάζουν κάθε οργανισμό να προβληματισθεί για τον προϋπολογισμό του. Η προσέγγιση σύνταξης του προϋπολογισμού πρέπει να αλλάξει. Από τον συνιθησμένο κλασικό τρόπο σύνταξης του προϋπολογισμού -ότι πέρυσι και κάτι παραπάνω- δηλαδή προϋπολογισμό της συνιθησμένης κουλτούρας των νοσοκομείων, τα νοσοκομεία πρέπει να μετακινηθούν σε προϋπολογισμό βασισμένο στην απόδοση “performance-based culture” όπου η απόδοση και πρόοδος επικεντρώνεται στην κάθε μέρα, εβδομάδα, μήνα, εξάμηνο, χρόνο. Δεδομένου ότι η παραδοσιακή διαδικασία του ετήσιου προϋπολογισμού λειτουργίας ήταν ο πυρήνας του τρόπου λειτουργίας των νοσοκομείων, αυτή η μετάβαση σε μια κυλιόμενη πρόβλεψη και μια πιο δυναμική διαδικασία σχεδιασμού θα είναι πιθανότατα η πιο ουσιαστική και μόνιμη αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας των νοσοκομείων και του συστήματος υγείας λόγω του COVID.
- Επιχειρησιακή διαχείριση νοσοκομειακών μονάδων: Η αντιμετώπιση της πανδημίας κατέδειξε τις στρεβλώσεις στην χωροταξική και επιχειρησιακή λειτουργία των νοσοκομείων. Ευκαιρία για αναθεώρηση του χωροταξικού και διαχειριστικού περιβάλλοντος των νοσοκομείων. Μήπως είναι εποχή, παράλληλα με την βελτίωση της διοίκησης κάθε νοσοκομείου, για ευρύτερες συνέργειες, με την επιχειρησιακή διασύνδεση όλων των νοσοκομείων σε κάθε περιφέρεια και την διαχείριση της;
- Ψηφιακή τεχνολογία: Ο COVID δεν αλλάζει την στρατηγική (αν υπάρχει) αλλά την επιταχύνει. Το “ψηφιακό” έχει δοκιμαστεί και τελειοποιηθεί κατά τη διάρκεια του COVID σε πολλούς τομείς (επιχειρήσεις, παιδεία, εμπόριο κλπ). Είναι η στιγμή να διευρυνθεί η δυνατότητα εφαρμογής στην υγειονομική περίθαλψη. Η ψηφιακή τεχνολογία δίνει την δυνατότητα για μια “φροντίδα οπουδήποτε και παντού”. Από ένα “νοσοκομείο στο σπίτι” με συσκευές απομακρυσμένης παρακολούθησης (καρδιολογικοί ασθενείς με εμφυτευμένες συσκευές). Η πανδημία του 2020 μπορεί να αποτελέσει την αρχή μιας νέας εποχής “υγειονομικής περίθαλψης μετά το νοσοκομείο”.
- Χρήση του “νέφους”: το «σύννεφο» και η ικανότητά του να αποθηκεύει κλινικά, λειτουργικά και οικονομικά δεδομένα, πίνακες ελέγχου δίνει την δυνατότητα στα νοσοκομεία να οργανώνουν τις διαδικασίες τους και την παρακολούθηση τους. Αν και δεν έχουμε ακόμη κατορθώσει να δημιουργήσουμε έναν ηλεκτρονικό φάκελο ασθενή, ο οποίος θα ήταν καταλυτική αλλαγή, το σύνεφο δίνει την δυνατότητα μετάβασης σε “ψηφιοποίηση λειτουργιών” (προγραμματισμός, κοστολόγηση, προμήθειες, κ.λπ.), Είναι σαφές ότι το νέφος αποτελεί ανάγκη για τα συστήματα υγείας, καθιστώντας το έναν από τους μεγαλύτερους τομείς επενδύσεων για κάθε σύστημα υγείας την επόμενη δεκαετία. Εξαιρετικά σημαντική ακόμα θα είναι η εγκατάσταση μιας κοινής ψηφιακής γλώσσας ανάμεσα σε ολες τις μονάδες υγείας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την αξιοποίηση των ιατρικών δεδομένων.
- Διαφάνεια: Το σύστημα υγείας είναι σκεπτικό για την αξία της διαφάνειας, παρόλο που του δίνει την δυνατότητα να αντιμετωπίσει το πραγματικό κόστος φροντίδας και να ελέγχει την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του. Η υγειονομική περίθαλψη είναι αδιαφανής, υπάρχει μια μόνιμη αμφισβήτηση για την χρηματοδότηση και την αποτελεσματικότητα, χωρίς να υπάρχει μια αξιολόγηση της αποδοτικότητας των πόρων που κατανέμοντιαι στα νοσοκομεία.
Θα μπορεί κάποιος να αναφέρει και άλλες προτάσεις αλλαγών, θεσμικές και περιφερειακές, όπως σε θέματα διοίκησης των φορέων υγείας, σε θέματα συνεκτικής διακρατικής πολιτικής, αξιολόγησης.
Θα πρέπει να επιστρέψουμε στο “φυσιολογικό”, στην “κανονικότητα”;
Με βάση τις προβλέψεις το “νέο φυσιολογικό” (το πως το ορίζουμε είναι πολύ αφηρημένο) για τα συστήματα υγείας θα έρθει μετά το 2021. Η πίεση θα συνεχιστεί, αλλά δεδομένων των προσαρμογών που έχουν ήδη γίνει, φαίνεται ότι θα αντέξει.Οι μέχρι σήμερα διαπιστώσεις όλων των εμπλεκόμενων στον χώρο της υγείας, είναι ότι το σύστημα υγείας χρειάζεται επειγόντως μεταρρυθμίσεις. Χρειαζόταν και προηγουμένως, αλλά η πανδημία, νομίζω, επιταγχύνει τις διαδικασίες. Κρίνεται, λοιπόν σκόπιμο η επιστροφή στην κανονικότητα – φυσιολογικό ή η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και προσαρμογών στα δεδομένα που προέκυψαν από τις μέχρι σήμερα επιπτώσεις της πανδημίας; Υπήρχε ποτέ φυσιολογικό στην υγειονομική περίθαλψη; Μάλλον όχι. Στην βάση αυτού, ο στόχος θα πρέπει να είναι να μην επιστρέψουμε στο “φυσιολογικό”, αλλά να χρησιμοποιήσουμε αυτήν τη στιγμή ως ευκαιρία να κάνουμε τις θετικές αλλαγές με αιτία το COVID – από το προσωπικό, την τεχνολογία έως τις λειτουργικές διαδικασίες και οι αλλαγές αυτές να παραμείνουν στο σύστημα υγείας και μετά την πανδημία.
Ελπίζουμε να μην ξαναδούμε ξανά ένα 2020. Το πιο σημαντικό μάθημα που μάθαμε το 2020, το διαπιστώσαμε κιόλας, ήταν ότι στο σύστημα υγείας υπάρχουν κυριολεκτικά ήρωες παντού. Το σύστημα υγείας, το ΕΣΥ, έχει δεχτεί πολλή κριτική από όλους μας, συχνά τυφλωμένοι με το πώς λειτουργούν τα πράγματα στην πράξη έναντι της θεωρίας στον πίνακα και στα μεταπτυχιακά προγράμματα διοίκησης μονάδων υγείας. Είναι αυτό που πολύ εύστοχα λέμε “εξω από τον χορό πολλά τραγούδια λέμε”. Αλλά φέτος όλοι βλέπουμε από πρώτο χέρι τι συμβαίνει μέσα στα νοσοκομεία – το έργο των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης.
- Αντιμετωπίζουν τη χειρότερη κρίση στην ιστορία της υγειονομικής περίθαλψης. Ανταποκρίνονται ηρωϊκά, παρόλες τις στρεβλώσεις, αδυναμίες και ελλείψεις και βρίσκονται εκεί για όλους εμάς.
- Αποδεικνύουν ότι το σύστημα υγείας και γενικότερα η υγειονομική περίθαλψη είναι πολύ ζωτικής σημασίας για να καταρεύσει.
- Απέδειξαν ότι η υγειονομική περίθαλψη αντέχει στην πανδημία, είναι αυτό που λέμε και στα ελληνικά, pandemic-proof !!!.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον Κόσμο
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube
