Της Βασιλικής Κουμαντάκη
Ο καρκίνος του μαστού, όπως φαίνεται από τα σύγχρονα επιδημιολογικά δεδομένα, αποτελεί την συχνότερη μορφή κακοήθειας στον γυναίκειο πληθυσμό. Στον δυτικό κόσμο σήμερα υπολογίζεται ότι περίπου, μία στις οκτώ γυναίκες θα εμφανίσει καρκίνο του μαστού κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής της.
Κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται παγκοσμίως ένα εκατομμύριο νέες περιπτώσεις, ενώ τα δεδομένα για την Ελλάδα αναφέρουν, ότι κάθε χρόνο εντοπίζονται περίπου 4.500 νέα περιστατικά. Το φύλο, η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό αποτελούν τους κυριότερους και μη αναστρέψιμους παράγοντες επικινδυνότητας για τον καρκίνο του μαστού.
Τα τελευταία χρόνια όμως από τις έρευνες φάνηκε ότι και άλλοι παράγοντες κίνδυνου συνεισφέρουν σημαντικά στην εμφάνιση του καρκίνου του μαστού όπως είναι γενικότερα συμπεριφορές υγείας αλλά και το πρότυπο και τις συνήθειες της καθημερινής ζωής. Το σημαντικό όμως είναι, ότι οι παράγοντες αυτοί μπορούν να τροποποιηθούν και να μειώσουν σημαντικά το κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.
Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι:
- Η κατανάλωση αλκοόλ
- Το κάπνισμα
- Η παχυσαρκία
- Η καθιστική ζωή και έλλειψη σωματικής άσκησης
- Η χρόνια λήψη αντισυλληπτικών και ορμονών
- Το χρόνιο και έντονο στρες
Το στρές ενοχοποιείται για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού;
Το στρες, επίσης, αποτελεί έναν παράγοντα, ο οποίος ενοχοποιείται για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού. Σύμφωνα με μια μετά-ανάλυση ενός δείγματος 99.807 γυναικών, τα στρεσογόνα γεγονότα ζωής παρουσίαζαν ένα σχετικό κίνδυνο για την εμφάνιση καρκίνου του μαστού. Μάλιστα, ο κίνδυνος ήταν ακόμα μεγαλύτερος για τα έντονα στρεσογόνα γεγονότα. Η σχέση μεταξύ του στρες και του καρκίνου του μαστού δεν παρουσιάζεται μόνο σε επίπεδο επιδημιολογικό, αλλά επιβεβαιώνεται και από αναλύσεις μοριακής βιολογίας.
Η ιδέα ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την εμφάνιση ασθενειών χρονολογείται ήδη από το 200μχ από τον Γαληνό ο οποίος αναφέρει ότι « οι μελαγχολικές γυναίκες είναι περισσότερο επιρρεπείς στην δημιουργία οζιδίων του μαστού από τις αισιόδοξες γυναίκες»
Η διάγνωση του καρκίνου του μαστού και η θεραπεία του, είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικοί ψυχολογικοί παράγοντες ειδικά κατά το πρώτο έτος μετά τη διάγνωση καθως οι γυναίκες υποβάλλονται σε πολλές απαιτητικές και στρεσογόνες θεραπείες.
Ένας μηχανισμός που έχει προταθεί για να εξηγήσει τη σχέση μεταξύ των ψυχοκοινωνικών παραγόντων και της νόσου συμπεραίνει ότι ο καρκίνος του μαστού επηρεάζει νευροενδοκρινικές και ανοσολογικές ρυθμίσεις. Πρόσφατα η διαδικασία της ογκογένεσης φάνηκε να συσχετίζεται με την αγγειογένεση και τη διήθηση των ιστών.
Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις που προωθούν την ψυχοκοινωνική προσαρμογή σε αυτές τις προκλήσεις μπορεί να διαμορφώσουν φυσιολογικές διαδικασίες (νευροενδοκρινικές και ανοσολογικές) που σχετίζονται με την πορεία και την πρόγνωση της υγείας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού.
Πως μπορούμε να παρέμβουμε ;
Πρωτογενής πρόληψη
Στο επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης η γνώση και η αποφυγή παραγόντων κινδύνου του καρκίνου μαστού καθώς και η έγκαιρη διάγνωση είναι σημαντικοί προστατευτικοί παράγοντες στην καταπολέμηση της νόσου.
Η αλλαγή του τρόπου ζωής είναι ιδιαιτέρως σημαντική, καθώς οι περισσότερες κακοήθειες θα είχαν αποφευχθεί εάν οι ασθενείς άλλαζαν τον τρόπο ζωής τους.
Δευτερογενής πρόληψη
Η παρέμβαση σε επίπεδο διαχείρισης του στρες και προαγωγής της υγείας των ασθενών με την ταυτόχρονη μείωση του ψυχικού φορτίου της νόσου συμβάλουν στην ισχυροποίηση του εσωτερικού κέντρου ελέγχου υγείας.
Τεχνικές διαχείρισης στρες
- Εκπαίδευση στην διαφραγματική αναπνοή
- Προοδευτική νευρομυϊκη χαλάρωση
- Διαχείριση ψυχικού τραύματος με την μέθοδο EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, «Aπευαισθητοποίηση και επανεπεξεργασία μέσω οφθαλμικών κινήσεων».)
- Τακτική άσκηση με εξειδικευμένους γυμναστές
- Ένταξη σε εξειδικευμένες ψυχοθεραπευτικές ομάδες
*Όλες οι παραπάνω μέθοδοι θα πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά με την συμβολή και την εποπτεία των κατάλληλα καταρτισμένων και εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας.
Η κυρία Βασιλική Κουμαντάκη MSc, MBPsS είναι κλινική Ψυχολόγος στο Σύλλογος Κ.Ε.Φ.Ι. Αθηνών .
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Mei-Ling Yeh , Tso-Ying Lee (2015), A Prospective Study of the Relationship between Psychological Factors and Breast Cancer, Asia-Pacific Journal of Oncology Nursing
- Lilia Antonova, Kristan Aronson and Christopher R Mueller (2011), Stress and breast cancer: from epidemiology to molecular biology, BioMed Central Ltd
- Yan Lin et all. (2013), Striking life events associated with primary breast cancer susceptibility in women: a meta-analysis study, Journal of Experimental & Clinical Cancer Research
- Levy S et. All, Correlation of stress factors with sustained depression of natural sustained depression of natural killer cell activity and predicted prognosis in patients with breast cancer, Journal of Clinical Oncology
- Butowa et. all (2000), Epidemiological evidence for a relationship between life events, coping style, and personality factors in the development of breast cancer, Journal of Psychosomatic Research
- Reiche, Nunes, and Morimoto (2004), Stress, depression, the immune system, and cancer, THE LANCET oncology
- Iwatani T , Matsuda A, Kawabata H, Miura D, Matsushima E. (2013), Predictive factors for psychological distress related to diagnosis of breast cancer, PubMed
- Lueboonthavatchai P. (2007), Prevalence and psychosocial factors of anxiety and depression in breast cancer patients, PubMed
- McKenna, Zevon, Corn, Rounds (1999), Psychosocial Factors and the Development of Breast Cancer: A Meta-Analysis, Health Psychology
- Shadiya Mohamed Saleh Baqutayan (2012), The Effect of Anxiety on Breast Cancer Patients, Indian Journal of Psychological Medicine