Γράφει για το www.Healthweb.gr ο κ. Χρήστος Καζάσης
Είναι οι Συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) στην υγεία, καινοτόμες προσεγγίσεις για την επέκταση παροχής υπηρεσιών περίθαλψης;
Η κατασκευή σημαντικών έργων με τη συνδρομή ιδιωτικών πόρων συναντάται αιώνες πριν. Η πρώτη σύμβαση εκτέλεσης δημοσίου έργου με αυτοχρηματοδότηση και αντάλλαγμα την παραχώρηση εκμετάλλευσης του έργου στον ανάδοχο για ορισμένη χρονική περίοδο συναντάται στην Ερέτρια του 4ου αιώνα και πρόκειται για την αποξήρανση της λίμνης «εν Πτέχαις» που ανατέθηκε στον εργολάβο Χαιρεφάνη με αντάλλαγμα την εκμετάλλευση εκ μέρους του της αποξηρανθείσας λίμνης.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο, αρχές δεκαετίας του 1990, που ανέπτυξε την έννοια των συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για έργα δημόσιων υπηρεσιών. Μέσω της εταιρικής σχέσης με τον ιδιωτικό τομέα, οι ΣΔΙΤ επέτρεπαν την παροχή αποτελεσματικών, οικονομικά αποδοτικών και μετρήσιμων δημόσιων υπηρεσιών μέσα σε σύγχρονες εγκαταστάσεις, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τον οικονομικό κίνδυνο. Οι υποστηρικτές των ΣΔΙΤ, υποστηρίζουν ότι οι δεξιότητες διαχείρισης και η οικονομική ευαισθητοποίηση των ιδιωτών επενδυτών δημιουργούν καλύτερη σχέση κόστους / ωφέλειας για τους φορολογούμενους. Οι αντίθετοι αμφισβητούν κατά πόσον ο κίνδυνος μεταφέρεται στην πραγματικότητα μακριά από τον δημόσιο τομέα και υποστηρίζουν ότι η χρήση της ΣΔΙΤ αποτελεί έναν τρόπο για τις κυβερνήσεις να αποκρύψουν τις δαπάνες τους από τους προϋπολογισμούς τους.
Πολλές χώρες αντιμετωπίζουν μια αυξανόμενη ζήτηση για υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, ενώ παράλληλα εξακολουθούν να έχουν περιορισμούς στους διαθέσιμους δημόσιους πόρους για τη χρηματοδότηση τέτοιων έργων. Οι ΣΔΙΤ προσέφεραν (;;;;) καινοτόμες και επιχειρηματικές προσεγγίσεις για την παροχή των υπηρεσιών και των εγκαταστάσεων που απαιτούνται για την υγειονομική περίθαλψη του 21ου αιώνα. Η έμφαση δίνεται στη δημιουργία ποιοτικών υπηρεσιών, παρά στην αντιμετώπιση της οικοδομικής υποδομής ως αυτοσκοπός. Επίσης, η δημιουργία ισχυρών εταιρικών σχέσεων μεταθέτει την παροχή υπηρεσιών μακριά από μια κατά περίπτωση προσέγγιση σε παροχή υπηρεσιών που περιλαμβάνει στρατηγικές και πολιτικές εξελίξεις για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Χρήστος Καζάσης
Ορισμός των ΣΔΙΤ και του PFI
Τι εννοούμε όμως με τον όρο ΣΔΙΤ;
Δυστυχώς (ανάλογα από την πλευρά) υπάρχουν πολλές και διαφορετικές αντιλήψεις για το τι συνιστά μία ΣΔΙΤ, πως λειτουργεί και ποια είναι τα αποτελέσματά της.
Ο βασικός ορισμός ενός ΣΔΙΤ είναι “μια μακροπρόθεσμη σύμβαση μεταξύ ιδιωτικών και κυβερνητικών φορέων για την παροχή δημόσιου παγίου στοιχείου ή υπηρεσίας, στην οποία ο ιδιωτικός φορέας φέρει σημαντική ευθύνη διαχείρισης του κινδύνου και του έργου και η αμοιβή του ιδιωτικού φορέα συνδέεται με την απόδοση” (PPP Knowledge Lab).
Η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (PPP) είναι ο γενικός όρος για συνέργειες που περιλαμβάνουν τα πάντα, από λειτουργικές εγκαταστάσεις και παροχή υπηρεσιών μέχρι ευέλικτες μεθόδους χρηματοδότησης αυτών των υπηρεσιών. Οι ΣΔΙΤ είναι ιδιωτικά συστήματα χρηματοδότησης μέσω των οποίων μια ιδιωτική εταιρεία θα κατασκευάσει ένα δημόσιο κτίριο χρησιμοποιώντας ιδιωτικά δάνεια και στη συνέχεια θα το μισθώσει πίσω στις δημόσιες αρχές για αρκετές δεκαετίες. Μια σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (PPP) είναι μια συνεργασία μεταξύ δημόσιων φορέων, όπως κεντρικής κυβέρνησης ή τοπικών αρχών, και ιδιωτικών εταιρειών για τη χρηματοδότηση, την κατασκευή και σε ορισμένες περιπτώσεις τη λειτουργία ή τη συντήρηση ενός έργου υποδομής όπως πχ νοσοκομείου. Μόλις κατασκευαστεί το περιουσιακό στοιχείο, διατηρείται για συνήθως μεταξύ 20 και 30 ετών από τον ανάδοχο του ιδιωτικού τομέα, μετά το οποίο επιστρέφει στη δημόσια κυριότητα.
Το PFI (Ιδιωτική Χρηματοδοτική Πρωτοβουλία) είναι μια ιδιαίτερη μέθοδος χρηματοδότησης των επενδύσεων κεφαλαίου, η οποία προϋποθέτει ότι ο ιδιωτικός τομέας σχεδιάζει, κατασκευάζει, χρηματοδοτεί και λειτουργεί συγκεκριμένες εγκαταστάσεις.
Τι δεν είναι ΣΔΙΤ
Η απλή συνεργασία του ιδιωτικού τομέα με έναν δημόσιο οργανισμό δεν συνιστά από μόνη της επαρκή λόγο για να περιγράψει μια σχέση ως ΣΔΙΤ. Ούτε και η χρηματοδότηση και κατασκευή ενός έργου ή η παροχή μιας υπηρεσίας από τον ιδιωτικό τομέα. Η φύση των εσόδων δεν αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα, καθώς υπάρχουν πολλές μορφές συμβατικών και εξωσυμβατικών ρυθμίσεων, όπου τα έσοδα μπορεί να προέρχονται είτε από τους χρήστες είτε από τον προϋπολογισμό του κράτους. Οι συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), όπως αυτές για την απόκτηση αξονικών και μαγνητικών τομογράφων στα ελληνικά νοσοκομεία και το 2000 και πρόσφατα 2019, η outsourcing υπηρεσιών (π.χ. καθαριότητα, συντήρηση, ασφάλεια κτλ.) δεν συνιστούν ΣΔΙΤ.
Οφέλη από τη ΣΔΙΤ
- • βελτίωση της λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών υγείας μέσω της πρόσβασης σε διαδικασίες, τεχνολογίες και καινοτομίες του ιδιωτικού τομέα
- • μακροπρόθεσμη σχέση κόστους-οφέλους που δημιουργείται μέσω κατάλληλου καταμερισμού του κινδύνου καθ ‘όλη τη διάρκεια του έργου
- • έγκαιρη παράδοση έργων και προϋπολογισμού μέσω της παροχής κινήτρων στους ιδιώτες εταίρους
- • εναλλακτική πηγή χρηματοδότησης για δημόσιες υποδομές και υπηρεσίες
Οι ΣΔΙΤ πρέπει να εξελίσσονται για να βελτιστοποιήσουν την αξία μέσω:
- • μεγαλύτερη ευελιξία στην παροχή υπηρεσιών
- • αυξημένη διαφάνεια των υποχρεώσεων που δημιουργούνται από τα μακροπρόθεσμα έργα
- • αυξημένη διαφάνεια των αποδόσεων που επιτυγχάνουν οι επενδυτές
- • επιτάχυνση και μείωση του κόστους της διαδικασίας σύναψης συμβάσεων
- • αμοιβαίο όφελος των αποδόσεων επενδυτών από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα
- • ευρύτερες πηγές χρηματοδότησης ιδίων κεφαλαίων και χρέους
Χώρες που αναπτύσσουν τα δικά τους μοντέλα ΣΔΙΤ χρησιμοποιώντας την εμπειρία του Ηνωμένου Βασιλείου
- •Καναδάς
- •Ιρλανδία
- •Πορτογαλία
- •Αυστραλία
- •Ιαπωνία
- •Σουηδία
Σύντομο ιστορικό των ΣΔΙΤ στο Ηνωμένο Βασίλειο
1991: Η βρετανική κυβέρνηση εισάγει εταιρικές σχέσεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα
1996: Πρώτη σύμβαση υπογράφηκε για το σχεδιασμό, την κατασκευή, τη χρηματοδότηση και τη λειτουργία νοσοκομείου 1.000 κλινών στο Norwich
2001: Το Νοσοκομείο Norwich ολοκληρώθηκε με βάση τον αρχικό προϋπολογισμό και 5 μήνες μπροστά από το χρονοδιάγραμμα
2006: Η μεγαλύτερο ΣΔΙΤ στο Ηνωμένο Βασίλειο υπογράφηκε για τα νοσοκομεία St Bartholomew’s και Royal London, προϋπολογισμού 1,1 δισ. λίρες.
2012: Πάνω από 130 προγράμματα ΣΔΙΤ που σχετίζονται με την υγειονομική περίθαλψη έχουν ολοκληρωθεί ή βρίσκονται σε εξέλιξη ή έχουν εγκριθεί από το 2001
2018: Το τελικό κόστος της ΣΔΙΤ για το νοσοκομείο St Bartholomew’s από την αρχική ιδιωτική επένδυση ύψους 1,1 δισ. Λιρών, θα κοστίσει στον φορολογούμενο έξι φορές περισσότερο – 7,2 δισ. Λίρες – μεταξύ του 2007 και του 2048.
Μετά από τόσα χρόνια εφαρμογής των ΣΔΙΤ στο Ην. Βασίλειο, έχουν αποδειχθεί καταστροφικές κυρίως επειδή οι επενδύσεις από επιχειρήσεις συνεπάγονται δανεισμό με πολύ υψηλότερα επιτόκια σε σύγκριση με την δανειοδότηση του δημόσιου τομέα.
Ο σημερινός πρωθυπουργός του Ην. Βασιλείου (Boris Johnson), το 2009, ως δήμαρχος Λονδίνου, είχε δηλώσει για ένα έργο στο μετρό του Λονδίνου: “Σε άλλες χώρες αυτό θα λεγόταν λεηλασία, εδώ ονομάζεται PPP”. Και, αργότερα, ως Υπουργός εξωτερικών, προωθούσε τα προγράμματα ΣΔΙΤ σε φτωχές χώρες σε όλο τον κόσμο, όπως στη Ζάμπια και στη Λιβερία, θέτοντας τες σε κίνδυνο άδικων και μη πληρωτέων χρεών.
Στο Περού, με χρηματοδότηση της βρετανικής βοήθειας, κτίσθηκαν δύο νοσοκομεία συνολικής επένδυσης 126 εκατ. Δολαρίων με αποπληρωμή σε 22 χρόνια. 11,1 εκατ.δολάρια ετησίως για 15 έτη και στη συνέχεια 9,8 εκατ.δολάρια ετησίως για επτά χρόνια. Πρτοκύπτει ένα μέσο επιτόκιο 11,1% – ενώ η περουβιανή κυβέρνηση ήταν σε θέση να δανειστεί με επιτόκιο 6% μέσω ομολόγων σε δολάρια.
Τον τελευταίο καιρό,μέσα από μανιφέστα και δημοσιεύεσει, οργανώσεις κοινωνίας των πολιτών, καλούν τις δυτικές κυβερνήσεις, την Παγκόσμια Τράπεζα και άλλες αναπτυξιακές τράπεζες να σταματήσουν να δίνουν προτεραιότητα στις ΣΔΙΤ έναντι του παραδοσιακού δημόσιου δανεισμού για τη χρηματοδότηση κοινωνικών και οικονομικών υποδομών και υπηρεσιών.
Μέχρι πρόσφατα, οι ΣΔΙΤ περιορίζονταν σε μεγάλο βαθμό στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Ευρωπαϊκό Δίκτυο για το Χρέος και την Ανάπτυξη (European Network on Debt and Development). Τώρα επιβάλλονται επιθετικά στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου ως απάντηση στα ελλείμματα της χρηματοδότησης της ανάπτυξης».
Αυτή η επικίνδυνη τάση σημαίνει ότι οι ίδιες οι χώρες που είναι πλέον ευάλωτες στο χρέος και οι χώρες που χρειάζονται περισσότερο αναπτυξιακή βοήθεια επιβαρύνονται με δαπανηρά, υψηλού κινδύνου, μη δημοκρατικά και ανυπολόγιστα έργα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένα νέο νοσοκομείο στο Λεσότο το 2008 (ΣΔΙΤ μεταξύ Κυβέρνησης του Λεσόθο, κοινοπραξίας Netcare και Παγκόσμιας Τράπεζας), αρχικού κόστους 100 εκ. δολαρίων, έχει κοστίσει τρεις φορές περισσότερο από αυτό που αντικατέστησε (100-year-old Queen Elizabeth II hospital) και έχει απορροφήσει το ένα τέταρτο του προϋπολογισμού της χώρας για την υγεία. Όταν το υπουργείο Υγείας του Lesotho απέτυχε να βελτιώσει τα άσχημα αποτελέσματα υγείας στο νοσοκομείο του Maseru, προσέγγισε την Παγκόσμια Τράπεζα για να εξετάσει επιλογές δημόσιας-ιδιωτικής χρηματοδότησης. Η Παγκόσμια Τράπεζα επόπτευσε την αναζήτηση ιδιωτικής επιχείρησης για την κατασκευή και λειτουργία του νέου νοσοκομείου Queen Mamohato Memorial, παράλληλα με την ανακαίνιση τριών κλινικών πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Η Διεθνής Χρηματοδοτική Εταιρεία της Παγκόσμιας Τράπεζας ενεργούσε ως τεχνικός, νομικός και οικονομικός σύμβουλος, υπεύθυνος για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας, της δομής και της εφαρμογής της εταιρικής σχέσης. Τον Δεκέμβριο του 2007, η Netcare, νοσοκομειακή εταιρεία παροχής ιατρικής περίθαλψης της Νότιας Αφρικής, κέρδισε τη σύμβαση και σχημάτισε μια κοινοπραξία που ονομάζεται Tsepong με τοπικές εταιρείες. Τα οικονομικά στοιχεία αποκάλυψαν ότι μέχρι το 2013/2014 οι πληρωμές που πραγματοποίησε το υπουργείο Υγείας στην κοινοπραξία είχαν αυξηθεί κατά περισσότερο από 80% του ποσού που συμφωνήθηκε το 2008. Οι φουσκομένες πληρωμές οφείλονταν σε ρήτρα στη σύμβαση που επέτρεπε στην κοινοπραξία να χρεώνει ανά ασθενή μόλις το νοσοκομείο φτάσει σε ένα κατώφλι. Η Παγκόσμια Τράπεζα και η Διεθνής Οργάνωση Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών κατηγορήθηκαν ότι δεν παρείχαν στην κυβέρνηση του Λεσότο την αναγκαία οικονομική, νομική και τεχνική βοήθεια για να λάβουν τεκμηριωμένη απόφαση. Η διάρκεια της σύμβασης είναι για 18 χρόνια, με ετήσιο τέλος 32,6 εκατ. δολάρια, το οποίο συνδέεται με μέγιστο όριο 20.000 εισαγωγών και 310.000 εξωτερικές επισκέψεις κάθε χρόνο. Μόλις το νοσοκομείο υπερβεί τον αριθμό των ασθενών, η κοινοπραξία μπορεί να χρεώνει για κάθε επιπλέον ασθενή.
Ακολουθώντας κυρίως την ευρωπαϊκή πρακτική και εμπειρία, εισήχθη στην Ελλάδα ο ανωτέρω θεσμός των Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) με τον ν. 3389/2005. Οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα στην υγεία υπέρ του Εθνικού Συστήματος Υγείας, δεν είναι κάτι το άγνωστο στην Ελλάδα, καθώς είχαν ξεκινήσει ανεπιτυχώς από το 2006.
Aς εξετάσουμε για λίγο τα παρακάτω:
1) Είναι καλή ιδέα οι ΣΔΙΤ και αν ναι με ποια κριτήρια;
Το να παίρνεις τα καλά του κάθε τομέα και να τα συνδυάζεις είναι στη βάση της καλή ιδέα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση της υγείας το καλό του δημόσιου τομέα είναι ότι αναλαμβάνει να υλοποιήσει έργα μεγάλου-μεσαίου μεγέθους και μακράς πνοής.
2) Είναι καινούργια αυτή η ιδέα;
Όχι. Νέα είναι μόνο η ονομασία.
Το νομικό πλαίσιο υπάρχει από χρόνια και βάσει αυτού έχουν γίνει τα μεγάλα έργα που αναφέρθηκαν (αεροδρόμιο Σπάτων, Αττική οδός, Γέφυρα Ρίου-Αντιρίου κ.λ.π).
Ακούει στο όνομα σύμβαση παραχώρησης !!!
3) Αφού υπάρχει η διαδικασία της σύμβασης παραχώρησης τότε τι χρειάζονται οι ΣΔΙΤ;
Η επίσημη αιτιολογία είναι ότι οι συμβάσεις παραχώρησης πρέπει να κυρωθούν με νόμο από την Βουλή και είναι εξαιρετικά χρονοβόρες, κατάλληλες μόνο για πολύ μεγάλα έργα. Ανεπισήμως τώρα, οι συμβάσεις παραχώρησης είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Υποδομών και μεταφορών ενώ οι ΣΔΙΤ του Οικονομικών.
4) Είναι δηλαδή οι ΣΔΙΤ κάτι σαν mini συμβάσεις παραχώρησης express;
Και ναι και όχι. Αν κτισθεί με ΣΔΙΤ ένα νοσοκομείο στο οποίο ο ιδιώτης θα εισπράττει και τα νοσηλεία και θα πληρώνει και το νοσηλευτικό προσωπικό, είναι.
Αν το ίδιο νοσοκομείο ενταχθεί στο ΕΣΥ, δεν είναι.
5) Ποιά είναι τότε η χρήση των ΣΔΙΤ;
Κυρίως για να δανείζεται το κράτος και να μην φαίνεται στο δημόσιο χρέος.
6) Σε ποιους άλλους αρέσουν οι ΣΔΙΤ;
Στις τράπεζες που μπαίνουν γερά (σε ομότιμο επίπεδο με τις κατασκευαστικές) στον τομέα των δημοσίων έργων.
7) Είναι σήμερα ο κατάλληλος χρόνος να αξιοποιηθούν και να προχωρήσουν οι ΣΔΙΤ;
Εξαρτάται. Θέλει εντοπισμό των έργων, μεθοδολογική ανάλυση και συγκριτική αξιολόγηση.
Ας επανέλθουμε όμως στις ΣΔΙΤ. Δεν είναι η πρώτη φορά, που τίθεται το θέμα στο χώρο της υγείας. Φιλολογικά, συζητείται εδώ και χρόνια, αλλά επί της ουσίας μόνο την περίοδο 2005-2009 είχαν γίνει ενέργειες για ορισμένα νοσοκομειακά έργα, όπως π.χ. η ανέγερση ενός παιδιατρικού νοσοκομείου στη Θεσσαλονίκη. Το έργο όμως δεν προχώρησε παρόλο που είχαν υποβάλει εκδήλωση ενδιαφέροντος αρκετές (οκτώ) κοινοπρακτικές εταιρείες.
Βέβαια, το προαναφερόμενο έργο ήταν επί της ουσίας μόνο κατασκευαστικό έργο. Το νοσοκομείο που θα φτιαχνόταν θα εντάσσονταν στο ΕΣΥ, το προσωπικό θα ήταν δημόσιοι υπάλληλοι και οι ιδιώτες που θα το έφτιαχναν απλώς θα λάμβαναν ένα μίσθωμα και θα εξασφάλιζαν την ορθή λειτουργία του ηλεκτρομηχανολογικού και ιατρικού εξοπλισμού.
Πάντως, στην πράξη είχαμε πολλά έργα ΣΔΙΤ στα νοσοκομεία εδώ και πολλά χρόνια. Διότι ΣΔΙΤ είναι η ανάθεση των υπηρεσιών σίτισης, καθαριότητας και φύλαξης σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Όμως, το εγχείρημα αυτό δεν είχε πάντα τα προσδοκόμενα αποτελέσματα και σταμάτησε η εφαρμογή του, επιστρέφοντας πάλι στην πρόσληψη προσωπικού.
Μένει να δούμε βέβαια περισσότερες λεπτομέρειες, τι εννοεί το Υπουργείο, αναφερόμενο στις ΣΔΙΤ, για να μπορέσουμε να κρίνουμε, όμως ένα είναι βέβαιο: Οι υπηρεσίες του υπουργείου Υγείας είναι φύσει αδύνατον να σχεδιάσουν, να διαπραγματευτούν και να παρακολουθήσουν έργα ΣΔΙΤ. Δεν διαθέτουν το αναγκαίο προσωπικό και την τεχνογνωσία.
Η ουσία λοιπόν είναι ότι τα έργα ΣΔΙΤ στην Υγεία δεν είναι απλή υπόθεση, όταν και αν ξεκαθαρίσει ο στόχος και ο σκοπός.
Ο κ. Χρήστος Καζάσης : Είναι εμβιομηχανικός – εμπειρογνώμονας αξιολόγησης και διάχυσης ιατρικής τεχνολογίας με βασικές και μεταπτυχιακές σπουδές (B.Sc (Hon), M.Sc., Ph.D.) στην Μεγάλη Βρετανία, και Σουηδία στoυς τομείς της Εμβιομηχανικής και της Αξιολόγησης Ιατρικής Τεχνολογίας. Έχει εργαστεί επί μακρόν σε εταιρείες ιατρικού εξοπλισμού (Toshiba Medical Systems, Philips Medical Systems, General Electric Medical Systems, LKB Middle East & Asia) την περίοδο 1981-1997. Έχει διατελέσει Διευθύνων Σύμβουλος σε Διαγνωστικά Κέντρα (Πάτρα και Σόφια Βουλγαρίας 1995-1997). Έχει διατελέσει Σύμβουλος στο Υπουργείο Υγείας της Κύπρου (2002-2006) για τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό των νοσοκομείων, Ειδικός Σύμβουλος του Υφυπουργού Υγείας και του Γ. Γ. Δημόσιας Υγείας (2011-2012) και Τεχνικός Σύμβουλος στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών. Ήταν μέλος της Ομάδας Εργασίας “Τεχνολογία Υγείας” της μελέτης “ Επιχειρησιακό Σχέδιο Αναδιάρθρωσης Νοσοκομείων” του Εργαστηρίου Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας , Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μέλος της Ομάδας Εργασίας για την αξιολογική ιεράρχηση των αναγκαίων Βιοϊατρικών Τεχνολογικών επιπέδων του Βιοϊατρικού εξοπλισμού των Φορέων Παροχής Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας. Τεχνικός Σύμβουλος στην Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία για την κοστολόγηση των απεικονιστικών πράξεων. Είναι Ομότιμο μέλος του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, μέλος πολλών Διεθνών Οργανισμών και ενώσεων Αξιολόγησης Ιατρικής Τεχνολογίας και έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια είτε σαν σύνεδρος ή ομιλητής στην Ελλάδα και εξωτερικό. Είναι μέλος στην ΑΜΚΕ “Institute of Supply Chain and Hospital Technology”.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube
