Γράφει για το healthweb.gr ο Δρ. Εμμανουήλ Αλεξανδράκης
Η πρόσφατη παγκόσμια κρίση, που πυροδοτήθηκε από την πανδημία του κορονοϊού, έφερε στο προσκήνιο τη σημασία των επενδύσεων στον τομέα της υγείας. Οι πρωτόγνωρες επιπτώσεις της παγκόσμιας αυτής πανδημίας, κυρίως στην οικονομική δραστηριότητα και στις αλυσίδες αξίας, εντός και εκτός των εθνικών συνόρων, ανέδειξαν τη σημασία που έχουν οι αλληλουχίες των επιπτώσεων στις οικονομίες και τον ιδιαίτερο ρόλο που έχει ο παράγοντας της υγείας σε αυτές. Το «lock-down» των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, προφανώς, είχε αλυσιδωτές αντιδράσεις, οι επιπτώσεις των οποίων εξακολουθούν να επιδρούν στην οικονομική δραστηριότητα με απροσδιόριστο, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, μέγεθος και ποιότητα των επιδράσεων αυτών. Έτσι, η κρίση μας έκανε να αντιληφθούμε τις ισχυρές εξαρτήσεις που υπάρχουν μεταξύ των οικονομιών, αλλά και αυτές που υπάρχουν εντός των οικονομιών και οι οποίες επηρεάζονται καταλυτικά από μεταβλητές που έχουν σχέση με την υγεία. Τα νέα αυτά δεδομένα σηματοδοτούν την ανάγκη για έναν ευρύτερο σχεδιασμό πολιτικής, που θα εξασφαλίζει σταθερότητα της αναπτυξιακής διαδικασίας και που πλέον εμπεριέχει παραμέτρους συνδεδεμένους με την δραστηριότητα της υγείας.
Μπορούμε, συνεπώς, να μιλάμε για την Οικονομία της Υγείας, ως έναν ενιαίο, αν και ετερογενή κλάδο της οικονομίας, που περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα αγαθών και υπηρεσιών που συνδέονται με τρεις υπο-τομείς οικονομικής δραστηριότητας:
- Υγειονομική περίθαλψη (Ιατροί, Νοσοκομεία, Διαγνωστικά Κέντρα κλπ.)
- Παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών υγείας (Φαρμακευτικές εταιρείες, Βιομηχανίας Φαρμάκων και άλλων αγαθών που συνδέονται με την υγεία, Ιατρική τεχνολογία, Φαρμακεία κλπ.)
- Άλλες Υπηρεσίες και δραστηριότητες υποστήριξης σε σχέση με την υγεία (Τουρισμός Υγείας, Έρευνα & Ανάπτυξη, Ασφαλιστικές Εταιρείες, Κοινωνική Ασφάλιση, e-health, Δραστηριότητες Πληροφορικής και Επικοινωνιών κλπ.)
Η Οικονομία της Υγείας, εφόσον αποτυπωθεί και μετριέται συστηματικά μέσω ενός ειδικού δορυφορικού λογαριασμού, που θα εμπεριέχει την αποτύπωση των δραστηριοτήτων αυτών, με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία (Εθνικούς λογαριασμούς, EUROSTAT κα.), θα μας δίνει μια αξιόπιστη εικόνα της συνολικότερης οικονομικής δραστηριότητας που επηρεάζεται από την υγεία. Μάλιστα, αυτή η ποσοτικοποιημένη εικόνα μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη για την αναπτυξιακή διαδικασία της Ελλάδας, αλλά παράλληλα θα μπορούσε να ενισχύσει τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας μας ως προορισμού επενδύσεων που σχετίζονται με την υγεία. Με άλλα λόγια, αναφέρομαι στην υιοθέτηση μιας αναπτυξιακής πολιτικής που βασίζεται στην πρωτοποριακή και καινοτόμο μεθοδολογία της Οικονομίας της Υγείας που προάγει το Ινστιτούτο WifOR παγκοσμίως. Μια τέτοια προσέγγιση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως κεντρικό εργαλείο πολιτικής για την προώθηση της συνολικής ανάπτυξης της χώρας, αλλά και για την τεκμηρίωση των επιχειρημάτων σε σχέση με τις κρατικές επενδύσεις στην υγεία. Μια τέτοια προσέγγιση της Οικονομίας της Υγείας, ως ενός διακριτού, μετρήσιμου και κυρίως σημαντικού κλάδου της οικονομίας, που συνδέεται τόσο με την βελτίωση της υγείας του πληθυσμού, όσο και με ενισχυμένη οικονομική ανάπτυξη, αποτελεί θέση την οποία προωθεί, μεταξύ άλλων, και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Ο ΠΟΥ υποστηρίζει τη σημασία της Οικονομίας της Υγείας, ως προς τον κοινωνικό και οικονομικό αντίκτυπό της, που συνοπτικά περιγράφεται στα παρακάτω σημεία:
- Είναι απαραίτητη για την απόδοση μιας χώρας, αλλά και για τη σταθερότητά της.
- Έχει θετικό αντίκτυπο στην οικονομική απόδοση άλλων τομέων στην εθνική οικονομία, μέσω των θέσεων εργασίας που δημιουργεί, αλλά και μέσω των δευτερογενών επιπτώσεων που δημιουργούνται από την αγορά σχετικών αγαθών και υπηρεσιών.
- Έχει σημαντικό ρόλο στη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού, σε τοπικό επίπεδο, λόγω του αντικτύπου του στην απασχόληση, στις συνθήκες εργασίας, καθώς και στο εισόδημα των νοικοκυριών.
- Η επένδυση στην υγεία μπορεί να δράσει ενισχυτικά ως βασικός τομέας για την προώθηση της υλοποίησης τοπικών και εθνικών στόχων για μια αειφόρο ανάπτυξη, ενισχύοντας την απασχόληση και τις αγορές, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Σήμερα, είμαστε αντιμέτωποι με μέτρα περιορισμού του COVID-19, που είναι πιθανόν να υποβάλουν την παγκόσμια οικονομία σε χειρότερη ύφεση από τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930, με χαρακτηριστικά τη σημαντική πτώση στα επίπεδα παραγωγής, τη μείωση της καταναλωτικής δαπάνης, και τη δυσμενή επίπτωση στο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Με βάση υπολογισμούς του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών WifOR, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, και συγκεκριμένα για το 2009, η Μεικτή Προστιθέμενη Αξία της γερμανικής Οικονομίας της Υγείας αυξήθηκε κατά 1,4%, πολύ καλύτερη επίδοση σε σύγκριση με αυτή της συνολικής οικονομίας της χώρας, που ήταν -4,2%. Το μοναδικό παγκοσμίως πλεονέκτημα στην προσέγγιση αυτή του WifOR στις αναλύσεις επιπτώσεων και αποτυπώματος δραστηριότητας είναι ότι μεταφράζει τα δεδομένα μικρο-οικονομικής δραστηριότητας σε μακρο-οικονομικό πλαίσιο, παρουσιάζοντας αποτελέσματα, όπως τη Μεικτή Προστιθέμενη Αξία (GVA – Gross Value Added), καθώς και την επίδραση που έχει στην απασχόληση. Προάγει, ως εκ τούτου, διεθνώς, ένα πρότυπο για τη συγκρότηση της λεγόμενης Οικονομίας της Υγείας, που βασίζεται στην άντληση στοιχείων από τους εθνικούς λογαριασμούς της χώρας. Σε πρώτη φάση, η Οικονομία της Υγείας αποτυπώνεται και στη συνέχεια εκτιμάται ως προς τη συνεισφορά της στο ΑΕΠ και στην απασχόληση. Ήδη, εδώ και αρκετά χρόνια, τόσο η Ομοσπονδιακή Γερμανική Κυβέρνηση, όσο και τα Ομόσπονδα Κράτη έχουν υιοθετήσει αυτή την προσέγγιση, που επιτρέπει τη διαμόρφωση αναπτυξιακών πολιτικών οι οποίες προάγουν τόσο την υγεία όσο και την οικονομική ανάπτυξη.
Τα δε αποτελέσματα της ανάλυσης της Οικονομίας της Υγείας σε μια χώρα, παράγουν μακροοικονομικούς δείκτες, έτσι ώστε να επιτρέπονται συγκρίσεις μεταξύ διαφόρων τομέων δραστηριότητας. Αλλά ακόμα σημαντικότερα, επιτρέπει τη διεξαγωγή ποιοτικών συμπερασμάτων και επιχειρημάτων, σε επίπεδο λήψης αποφάσεων και διαμόρφωσης πολιτικών, που τεκμηριώνονται με ποσοτικά δεδομένα, τα οποία με τη σειρά τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την χάραξη κυβερνητικών πολιτικών (π.χ. η εκτίμηση της πραγματικής αξίας μιας επένδυσης ή μιας καινοτόμου παρέμβασης προκειμένου να τεκμηριωθεί η χρηματοδότησή της κλπ.).
Τα πρώτα αποτελέσματα, κατόπιν της συγκρότησης ενός διακριτού κλάδου της Οικονομίας της Υγείας και των μετρήσεων για το μέγεθός της από το Ινστιτούτο WifOR, δείχνουν ότι ο κλάδος αυτός είναι εξαιρετικά σημαντικός για την εθνική οικονομία. Η Μεικτή Προστιθέμενη Αξία – ΜΠΑ (GVA) του στην Ελληνική οικονομία για το έτος 2016 ήταν 7% (δηλαδή €10,6 δις) και η συμμετοχή του Κλάδου στην απασχόληση ήταν 7,5% (δηλαδή 357.000 θέσεις εργασίας).[i] Μάλιστα, αυτά τα αποτελέσματα αφορούν μόνο τις άμεσες επιπτώσεις (δεν συμπεριλαμβάνουν δηλαδή τις έμμεσες και προκαλούμενες επιπτώσεις της δραστηριότητας αυτής, γεγονός που υποδεικνύει ότι οι αποδόσεις του Κλάδου θα ήταν ακόμα μεγαλύτερες αν συνυπολογιστούν και οι δευτερογενείς και τριτογενείς επιπτώσεις). Αν μάλιστα συγκριθούν τα αποτελέσματα αυτά με άλλους σημαντικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας για το ίδιο έτος, τότε τα συμπεράσματα είναι ακόμα πιο εντυπωσιακά: η ΜΠΑ του Τουρισμού ήταν 6,4%, της Τραπεζικής & Ασφαλιστικής δραστηριότητας 4,6% και των δραστηριοτήτων Πληροφορικής και Επικοινωνιών 3,4%. Αντιστοίχως, η συνεισφορά των κλάδων αυτών στην απασχόληση ήταν 7,3%, 1,7% και 1,8%. Στον παρακάτω Πίνακα παρατίθενται κάποια ενδεικτικά συγκριτικά αποτελέσματα από την μέτρηση της Οικονομίας της Υγείας σε διάφορες χώρες.
Εν κατακλείδι, η Οικονομία της Υγείας θα πρέπει να μετριέται και να παρακολουθείται και στην Ελλάδα, καθώς αποτελεί έναν σημαντικότατο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας της ελληνικής οικονομίας, αλλά και παράλληλα, μπορεί επιπλέον να αποτελέσει έναν βασικό βραχίονα για την επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας μας, με πολλά σταθεροποιητικά οφέλη, κυρίως σε δύσκολες για την οικονομία περιόδους.
-Πηγή: Υπολογισμοί WifOR Institute. Eurostat (2018) – πρόσβαση στις 11.10.2018
–Ο Δρ. Εμμανουήλ Αλεξανδράκης είναι Οικονομολόγος (Ph.D. Univ. of Texas at Dallas) με περισσότερο από τρεις δεκαετίες εμπειρίας στην πανεπιστημιακή έρευνα και διδασκαλία, σε διοικητικές θέσεις υψηλής ευθύνης, καθώς και στη διαμόρφωση πολιτικής και στρατηγικής επενδύσεων. Σήμερα είναι Επικεφαλής Ανάπτυξης Ερευνών του Γερμανικού Ερευνητικού Ινστιτούτου WifOR και υπεύθυνος του γραφείου στην Αθήνα. Παράλληλα, είναι Καθηγητής (Adjunct Professor) στο MBA International του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (πρώην ΑΣΟΕΕ), με αντικείμενο τη Στρατηγική και τις Επενδύσεις στον Τομέα Υγείας.