Γράφει για το www.healthweb.gr η κ. Έφη Σίμου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια. Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας. Σχολή Δημόσιας Υγείας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής.
Ο αλφαβητισμός στην υγεία είναι η ικανότητα ενός του ατόμου να βρίσκει, να ερμηνεύει, να κατανοεί και να αξιολογεί τις πληροφορίες που αφορούν την υγεία και τις υπηρεσίες υγείας και κυρίως να τις χρησιμοποιεί για να προστατέψει και να προάγει την υγεία του.
Οι χρήστες των υπηρεσιών υγείας, συχνά καλούνται να λάβουν αποφάσεις για την υγεία τους, χωρίς να είναι καθόλου προετοιμασμένοι για αυτές. Η έλλειψη γνώσεων είναι ένας σημαντικός παράγοντας, που τις περισσότερες φορές οδηγεί σε επιλογές με αρνητικές εκβάσεις για την αντιμετώπιση και τη θεραπεία της ασθένειας.
Στην καθημερινή ζωή το να λαμβάνουμε σωστές επιλογές που αφορούν την υγεία μπορεί να εξελιχθεί σε δύσκολη υπόθεση, δεδομένου ότι οι πληροφορίες για το ποιόν γιατρό θα επιλέξουμε, ποια συμπεριφορά ή ποιά θεραπευτική προσέγγιση θα ακολουθήσουμε, μπορεί να είναι αντιφατικές ή δύσκολες στην κατανόηση τους.
Στην εποχή της πληροφορίας και του ψηφιακού μετασχηματισμού, ο αναλφάβητος δεν θα είναι αυτός που δεν θα ξέρει να γράφει ή να διαβάζει, αλλά αυτός που δεν θα μπορεί να αξιολογήσει ποιά πληροφορία είναι αλήθεια ή ψέμα, ποιά πληροφορία είναι ωφέλιμη ή άχρηστη και παραπλανητική.
Ο αλφαβητισμός στην υγεία αφορά το δικαίωμα των πολιτών να γνωρίζουν την αλήθεια για τους παράγοντες και τις συνθήκες που επηρεάζουν την υγεία τους. Να κάνουν κρίσεις και να λαμβάνουν αποφάσεις, αναφορικά με την επιλογή γιατρού, τις υπηρεσίες υγείας, την πρόληψη των ασθενειών, τη συμμετοχή τους σε πειραματικές θεραπείες. Αποτελεί μια βασική δεξιότητα που θα πρέπει να έχουμε όλοι, ώστε να προάγουμε την υγεία, να προλάβουμε την ασθένεια, να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα τα χρόνια νοσήματα και να λαμβάνουμε σωστές αποφάσεις για τη βελτίωση της υγείας και της ζωής μας. Η εκπαίδευση και η ενδυνάμωση των πολιτών, είναι υψίστης σημασίας για την προαγωγή και την προστασία της υγείας, την πρόληψη της ασθένειας, και τη φροντίδα υγείας. Ο αλφαβητισμός στην υγεία αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα τόσο της δημόσιας, όσο και της ατομικής υγείας, αποτελεί βασική προϋπόθεση υγειονομικής παιδείας και αγωγής και θα πρέπει να αποτελεί επιτακτική προτεραιότητα των στρατηγικών της δημόσιας υγείας.
Ας αντιληφθούμε την παραπληροφόρηση και τις ψευδείς ειδήσεις.
Με σκοπό να διαπιστώσετε πόσο κοντά στην αλήθεια είναι αυτό που διαβάζετε και να σπάσουμε όλοι μαζί την αλυσίδα των ψευδών ειδήσεων:
- Σκεφτείτε ότι οι ψευδείς ειδήσεις, συχνά, μας λένε αυτό που θα θέλαμε να πιστέψουμε και είμαστε ήδη επιρρεπείς, εύκολα να το αποδεχτούμε, κυρίως λόγω των δικών μας προκαταλήψεων.
- Ψάξτε την πηγή και την ιστοσελίδα που το δημοσιεύει. Παρουσιάζει στοιχεία επικοινωνίας και υπεύθυνων λειτουργίας του, είναι ξεκάθαρο ποιοί είναι οι δημιουργοί της;
- Διαβάστε όλο το άρθρο και όχι μόνο τον τίτλο. Οι τίτλοι θα πρέπει να είναι συνοπτικοί, περιεκτικοί ίσως και εντυπωσιακοί κάποιες φορές, αλλά σε καμία περίπτωση παραπλανητικοί.
- Μην υποθέτετε ότι η φωτογραφία που συνοδεύει ένα άρθρο ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενο και στο πραγματικό γεγονός. Πολλές φορές χρησιμοποιείται για συναισθηματικούς λόγους, άλλες φορές ανασύρεται από το αρχείο και άλλες φορές μπορεί να είναι προϊόν μοντάζ και σκόπιμης τεχνικής επεξεργασίας.
- Όταν κάτι γίνεται viral ( δηλαδή δημοφιλές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) δεν σημαίνει πάντα ότι είναι ακριβές ή σημαντικό να αναπαραχθεί.
- Σκεφτείτε προσεκτικά σε τι αφορά η πληροφορία που διαβάζετε. Σκεφτείτε μήπως είναι προϊόν προκατάληψης, αναπαράγει στερεότυπα ή είναι προϊόν έμμεσης διαφήμισης.
- Ψάξετε ποια ΜΜΕ δημοσίευσαν την πληροφορία, ποιός είναι ο συγγραφέας- κυρίως όταν είναι αμφιλεγόμενη- αλλά κυρίως όταν είναι σημαντική και μπορεί να αποβεί χρήσιμη για τη ζωή και την ασφάλειά σας.
- Ρωτήστε τον ειδικό για περισσότερες εξειδικευμένες πληροφορίες. Η παραπληροφόρηση μπορεί να βλάψει σοβαρά την υγεία σας και να βάλει σε κίνδυνο τη ζωή σας.
- Σκεφτείτε, πριν μοιραστείτε την πληροφορία με τους φίλους σας, αν είναι πραγματικά αξιόπιστη, αν θα βοηθήσει πραγματικά κάποιον ή αν μπορεί να τον βάλει σε κίνδυνο.
- Αν είστε σίγουροι ότι μια πληροφορία είναι αναξιόπιστη, μπορείτε να το αναφέρετε στην πλατφόρμα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιείτε.