Τα αποτελέσματα νέας έρευνας για την εξατομίκευση της φαρμακευτικής αγωγής των ψυχιατρικών ασθενών, δείχνουν μείωση των παρενεργειών κατά 30%, όπως είπε ο κ. Γιώργος Πατρινός -Καθηγητής Φαρμακογονιδιωματικής στο Τμήμα Πανεπιστημίου Πάτρας, στην διαδικτυακή εκπομπή Opinion Health του healthweb.gr.
Στο healthweb.gr φιλοξενούμε τον κύριο Γιώργο Πατρινό, ο οποίος είναι Τακτικός Καθηγητής Φαρμακογονιδιωματικής και Φαρμακευτικής Βιοτεχνολογίας, στο Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Πατρών, για να μας παρουσιάσει τα συμπεράσματα μιας νέας έρευνας που αφορούν στην εξατομίκευση της φαρμακευτικής αγωγής των ψυχιατρικών ασθενών, η οποία όπως δείχνει, οδηγεί σε μείωση των παρενεργειών κατά 30%.
Εμείς κύριε Πατρινέ είμαστε στην ευχάριστη θέση να σας έχουμε κοντά μας για να μάθουμε πολύ σημαντικά νέα, καθώς έχετε πραγματοποιήσει στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας μια νέα έρευνα που αφορά στη θεραπεία των ψυχιατρικών ασθενών και συγκεκριμένα στην εξατομίκευση της φαρμακευτικής αγωγής. Θα μας τα πείτε εσείς αναλυτικά να τα καταλάβουμε. Αυτή η εξέταση αφορά σε φαρμακογενετική εξέταση; Είναι εξέταση DNA, για πείτε μας.
Είναι μία, όπως πολύ σωστά είπατε μια εξέταση DNA, το οποίο λαμβάνεται από οποιοδήποτε βιολογικό υλικό σώματος, αίμα, σάλιο, είναι το ιδανικό, βασικά. Και με βάση τα αποτελέσματα της γενετικής ανάλυσης συνδυάζονται με τη φαρμακευτική αγωγή που είναι να λάβει ο ασθενής. Οπότε στην πραγματικότητα εξορθολογίζεται, εξατομικεύεται η φαρμακευτική του αγωγή, σε ό,τι αφορά και τη δοσολογία, αλλά και το είδος του φαρμάκου.
Δηλαδή για να καταλάβουμε. Αυτό είναι ένα τεστ DNA μας είπατε;
Ακριβώς.Οπότε γίνεται αυτό το τεστ DNA για να μπορέσει μετά ο γιατρός να επιλέξει την κατάλληλη θεραπεία για τους ασθενείς που πάσχουν από ψυχιατρικά νοσήματα , σωστά;
Και όχι μόνο. Εμείς στην Πάτρα τρέξαμε το πρόγραμμα για τα ψυχιατρικά νοσήματα, συγκεκριμένα κατάθλιψη, σχιζοφρένεια και διπολική διαταραχή, αλλά η εξατομίκευση της θεραπείας, η φαρμακογονιδιωματική, βρίσκει εφαρμογή και σε άλλες ιατρικές ειδικότητες, όπως είναι η καρδιολογία, η ογκολογία, οι μεταμοσχεύσεις, η νευρολογία, η λοιμωξιολογία, η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, και ούτω καθεξής. Να φανταστείτε είναι περίπου 310-320 από τα εγκεκριμένα φάρμακα, τα οποία επιδέχονται εξατομίκευσης με βάση το γενετικό μας προφίλ.
Ποιο είναι το βασικό, το πρώτο βασικό συμπέρασμα της έρευνας αυτής; Όπως είπα στον πρόλογό μου, είναι ότι η εξατομικευμένη φαρμακευτική αυτή αγωγή μειώνει τις παρενέργειες κατά 30%;
Ακριβώς. Σε ορισμένες περιπτώσεις και περισσότερο, για το λόγο ότι εφόσον ο γιατρός μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων ποια είναι η βέλτιστη δόση του φαρμάκου ή ποιο είναι το βέλτιστο σκεύασμα, τότε οι παρενέργειες αυτές αν εμφανιστούν, είναι λιγότερες και ηπιότερες. Και αυτό είναι κάτι που παρατηρήσαμε και στους δικούς μας ασθενείς. Με πολλές εκφάνσεις, για παράδειγμα, δεν ήταν μόνο η ένταση των παρενεργειών. Ήταν οι ημέρες νοσηλείας. Οι ασθενείς αυτοί νοσηλεύτηκαν λιγότερες ημέρες από τους ασθενείς στους οποίους χορηγήθηκε η φαρμακευτική αγωγή.
Θα τα πούμε και αυτά λίγο παρακάτω. Ας μείνουμε λίγο στην φαρμακευτική αγωγή. Άρα οι ασθενείς, οι οποίοι έκαναν το τεστ DNA έλαβαν ακριβώς την φαρμακευτική αγωγή που χρειαζόντουσαν και είχαν μείωση των παρενεργειών 30%, ενώ οι ψυχιατρικοί ασθενείς που δεν έλαβαν γενετικά καθοδηγούμενη φαρμακευτική αγωγή, αλλά έλαβαν την αγωγή με τον παραδοσιακό τρόπο, τι αποτέλεσμα είχαν;
Είχαν περισσότερες και εντονότερες παρενέργειες. Αυτό το οποίο καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι η εξατομίκευση της θεραπείας με βάση το γενετικό μας υλικό, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει.
Αυτή τη θεραπεία που την κάνει κανείς κύριε Πατρινέ. Πού θα απευθυνθεί;
Ναι, χρειάζεται εξειδικευμένο εργαστήριο. Η φαρμακογονιδιωματική, η φαρμακογενετική δεν είναι ίδια με την συμβατική γενετική. Δηλαδή κάποιος που είναι γενετιστής δεν σημαίνει ότι μπορεί να παρέχει με ακρίβεια αυτές τις εξετάσεις. Γι’ αυτό λοιπόν χρειάζεται εξειδικευμένο εργαστήριο, πανεπιστημιακό. Δεν νομίζω να υπάρχει σε κάποιο νοσοκομείο αυτή τη στιγμή στη χώρα μας. Οπότε είναι ελάχιστα τα εργαστήρια τα οποία παρέχουν αυτού του είδους τις εξειδικευμένες γενετικές εξετάσεις.
Ας επανέλθουμε στα συμπεράσματα της έρευνας που πραγματοποιήσατε στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Κύριε Πατρινέ, είπατε πριν ότι υπάρχουν και οφέλη στις ημέρες νοσηλείας. Για πείτε μας γι’ αυτό, πόσες ημέρες νοσηλείας γλιτώνει κανείς;
- Εάν σκεφτούμε για παράδειγμα και αυτά τα αποτελέσματα, τα οποία ακόμα δεν τα έχουμε δημοσιεύσει, αν σκεφτούμε ότι είναι λιγότεροι οι ασθενείς, ηπιότερες οι παρενέργειες, άρα είναι και λιγότερες οι ημέρες νοσηλείας, καταλήγουμε στη συνολική μας μελέτη να έχουμε τις μισές ημέρες νοσηλείας για τους ασθενείς που έλαβαν γενετικά καθοδηγούμενη φαρμακευτική αγωγή έναντι αυτών που έλαβαν την κανονική. Και να σκεφτούμε ότι υπάρχουν πολλές φορές, επειδή τα αποτελέσματα τα έβλεπα σήμερα συγκεκριμένα, μπορούν να φτάσουν μέχρι και 3 φορές λιγότερες. Είναι εντυπωσιακό, δηλαδή σας μιλάω για ημέρες νοσηλείας τύπου 3000 έναντι 6500. Δεν μιλάμε για 10 με 20, έτσι; Μιλάμε συνολικά, οπότε καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό.
Στην έρευνά σας πόσοι ασθενείς έλαβαν μέρος;
Έλαβαν μέρος 1076 από τις 3 κατηγορίες των ψυχιατρικών νοσημάτων που σας προανέφερα, δηλαδή ψυχώσεις, κατάθλιψη και διπολική διαταραχή.
Και πόσο καιρόν σας πήρε για να ολοκληρωθεί η έρευνα;
- 3 χρόνια.
- Ήταν από τις 29 Μαΐου του 2017 μέχρι τις 30 Ιουνίου 2020.
Όσον αφορά στους θανάτους, έχετε συμπεράσματα αν μειώνονται και οι θάνατοι και αν ναι σε τι βαθμό;
Εντυπωσιακά. Η αιτία θανάτου σαν μια από τις παρενέργειες των ψυχιατρικών νόσων είναι η αυτοκτονία. Αυτοί λοιπόν, που ήταν γενετικά καθοδηγούμενοι είχαν έναν θάνατο, ενώ αυτοί που ήταν η συμβατική συνταγογράφηση είχαμε 9. Είναι μεγάλη αλλαγή, είναι 8 ψυχές που χάθηκαν δυστυχώς γιατί δεν ήταν ίσως καλά ρυθμισμένες.
Υπάρχουν οικονομικά οφέλη από τη λήψη της εξωτερικευμένης φαρμακευτικής αγωγής σε ψυχιατρικούς ασθενείς, μέσα από τη μείωση των παρενεργειών;
Ακριβώς μπορούμε να αναφερόμαστε, είδατε τα μεγέθη της μείωσης των ημερών νοσηλείας. Μπορούμε να σκεφτούμε ότι, αν βέβαια συνυπολογίσουμε το έξτρα, που είναι η γενετική ανάλυση που κοστίζει κάτι που δεν το πληρώνει αυτός ο οποίος υπόκειται στην συμβατική συνταγογράφηση, τότε η μείωση των παρενεργειών, η μείωση της πολυφαρμακίας, τα κοκτέιλ των φαρμάκων που παίρνει που είναι λιγότερα από αυτόν που κάνει τη συμβατική συνταγογράφηση. Όλα αυτά συνάδουν στη μείωση του κόστους, αλλά ένας παράγοντας, ο οποίος είναι ανεκτίμητος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής. Φανταστείτε έναν ασθενή ο οποίος μέχρι να ρυθμιστεί μπορεί να είναι δεμένος στο κρεβάτι, μη λειτουργικός και σκεφτείτε έναν ασθενή ο οποίος με βάση την εξατομίκευση της δόσης φεύγει από το νοσοκομείο πολύ γρηγορότερα, πλήρως λειτουργικός, με πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής για τον ίδιο και για τους συγγενείς του. Και αυτό είναι παράδειγμα που είδαμε.
N.N : Και αυτό που μας λέτε σημαίνει ότι υπάρχει και μικρότερο κόστος και για το κράτος που πληρώνει τη νοσηλεία και λοιπά, και μειώνει και την ταλαιπωρία του ασθενούς γιατί όσο και να είναι σημαντικό το νοσοκομείο είναι ένα περιβάλλον το οποίο δεν είναι και το πιο ευχάριστο.
- Ακριβώς.
Άρα έχουμε και άλλα οικονομικά οφέλη;
Τα οικονομικά οφέλη είναι και στους συγγενείς. Γιατί σκεφτείτε κάποιον ο οποίος είναι στο νοσοκομείο, οι συγγενείς θα πρέπει να έρθουν να τον δουν, να τον επισκεφτούν, άρα και αυτοί αφήνουν τη δουλειά τους, πρέπει να ταξιδέψουν, να μείνουν σε κάποιο ξενοδοχείο. Όλα αυτά έχει οικονομική επίπτωση, είναι αυτά τα οποία ονομάζουν οι οικονομολόγοι υγείας έμμεσα κόστη. Υπάρχουν και τα άυλα κόστη, τα οποία δεν μπορούμε να τα μετρήσουμε. Π.χ. ο πόνος, η δυσφορία. Αυτά δεν τα προσδιορίζουμε. Έχω εξοικειωθεί με αυτούς τους όρους γιατί δουλεύουμε χρόνια με ικανότατους συνεργάτες οικονομολόγους υγείας που έχουμε βγάλει και τα αποτελέσματα αυτά τα οποία σας αναφέρω αυτή τη στιγμή και που ελπίζω σύντομα να δείτε και δημοσιευμένα.
Αυτό ήθελα να ρωτήσω, έχει δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά;
Ακριβώς. Λοιπόν, η πανευρωπαϊκή μελέτη, που περιλαμβάνει 7000 ασθενείς από 7 κλινικά κέντρα σε όλη την Ευρώπη, έχει βγει πριν από 3 μήνες στο έγκριτο ιατρικό επιστημονικό περιοδικό Lancet. Η μελέτη η ψυχιατρική της Ελλάδας ετοιμάζεται να υποβληθεί για δημοσίευση στο Lancet Psychiatry. Θέλω να πιστεύω ότι σύντομα θα έχουμε την ευτυχή κατάληξη να το δούμε και αυτό δημοσιευμένο γιατί τα αποτελέσματα είναι όντως πολύ ενδιαφέροντα. Οπότε ελπίζω να βρούμε ευήκοα ώτα από το περιοδικό και να μας αποδεχτεί την εργασία.
Εκτός από τους ασθενείς που λάβανε, που συμμετείχαν στην κλινική μελέτη, υπάρχουν άλλοι ασθενείς όπου έχει αρχίσει να εφαρμόζεται η εξέταση αυτή του DNA;
Βέβαια. Η Ψυχιατρική είναι μια ειδικότητα η οποία δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν αυτό που λέμε mainstream, αυτό το οποίο εφαρμόζονταν πιο συχνά. Ήταν αρκετά έτσι παρακινδυνευμένη η απόφασή μας να ασχοληθούμε με την Ψυχιατρική, παρότι στην τελική μας βγήκε, όπως λέμε. Οι ιατρικές ειδικότητες στις οποίες εφαρμόζεται η φαρμακογονιδιωματική είναι. η Ογκολογία και για συμπαγείς όγκους στομάχι έντερο μαστό, αλλά και για αιματολογικές κακοήθειες όπως η λευχαιμία, αλλά και η Καρδιολογία που αφορά αντιπηκτικά, αντιαιμοπεταλιακά, μπαλονάκι στατίνες, αντιαρρυθμικά και αντιϋπερτασικά. Είναι μια μελέτη που τρέχουμε αυτή τη στιγμή που μιλάμε μια ξεχωριστή κλινική μελέτη στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Αλλά για το συγκεκριμένο τεστ DNA και την συγκεκριμένη μελέτη που εμείς σήμερα συζητάμε, το τεστ αυτό να το πω απλά έχει ξεκινήσει να γίνεται στα εξειδικευμένα κέντρα; Δηλαδή αν πάω εγώ μπορώ να το κάνω;
Δυστυχώς όχι ακόμα. Ήταν προΐόν μιας μελέτης. Αυτή την στιγμή η μελέτη μας αυτή τι παρέχει; Παρέχει την κλινική απόδειξη και την οικονομική απόδειξη. Μένει τώρα η πολιτική βούληση.
Για να δημοσιευθεί στα επιστημονικά περιοδικά και μετά να πάρει όπως γίνεται συνήθως τη σειρά του. Αυτή η εξέταση όταν με το καλό είναι διαθέσιμη στους ασθενείς πόσο θα κοστίζει κύριε Πατρινέ;
Αυτή η εξέταση σε επίπεδο κόστους είναι αρκετά φτηνή και μάλιστα δηλαδή μιλάμε για ένα ποσό γύρω στα το πολύ 300 €. Αλλά με δεδομένη τη μείωση της γενετικής ανάλυσης μπορεί να κατέβει ακόμα πιο κάτω.
Δεν είναι και αρκετά φθηνά.
Το λέω έτσι, γιατί υπάρχουν δυστυχώς εργαστήρια τα οποία λειτουργούν με κερδοσκοπική αντίληψη και χρεώνουν αυτά τα τεστ πάρα πολύ πιο ακριβά και μαζί με αυτά;
Δηλαδή ποσό, 1000 €;
Κοντά στα 1000 ευρώ.
Για να καταλάβουμε και εμείς με τι τα συγκρίνετε για να μην θεωρούμε τα 300 ευρώ.
Όχι προς Θεού.
Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Το χειρότερο είναι ότι η πληροφορία που παρέχεται στους ασθενείς δεν είναι η πρέπουσα, δηλαδή γι’ αυτό είπα ότι πρέπει να γνωρίζει κάποιος την εξατομίκευση της θεραπείας. Γιατί το να προσθέτεις μαζί με ουσιαστικά αποτελέσματα αποτελέσματα τα οποία δεν είναι εγκεκριμένα από ρυθμιστικούς οργανισμούς, αναφέρομαι π χ. στο γονίδιο της προσωπικότητας, αναφέρομαι στο γονίδιο της ευτυχίας, κάτι τέτοιο πραγματικά δείχνει έλλειψη σοβαρότητας. Ή κερδοσκοπία, τάση προς κερδοσκοπία. Και τα 2 είναι κακά, γιατί και τα 2 δημιουργούν θέμα στον ασθενή, οπότε χρειάζεται και ένα καλύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο να το πω έτσι.
Συνολικά για τα τεστ DNA μιλάτε έτσι;
Βεβαίως.
Σε επίπεδο ελέγχου εννοείτε, του κράτους προς τις κλινικές, είτε τα διαγνωστικά είτε τα νοσοκομεία που το κάνουν;
Βεβαίως, έχει σημασία να κινούμαστε με βάση αυτά τα οποία τυγχάνουν έγκρισης από φορείς ρυθμιστικούς, τον FDA, τον EMA. Όταν υπάρχει ένα τεστ για το οποίο παρέχεται μια πληροφορία χωρίς να υπάρχει όμως ενδεδειγμένη έγκριση, πώς μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτό το οποίο προτείνουμε στον ασθενή είναι έγκυρο; Λέμε για παράδειγμα, πρόσεξε τη λήψη ιχνοστοιχείων με βάση ποια οδηγία;
- Άρα το νομοθετικό πλαίσιο τι πρέπει να συμπεριλαμβάνει κατά τη γνώμη σας; Ποια είναι τα βασικά προβλήματα για να τα αναδείξουμε και αυτά;
- Η σωστή ενημέρωση του κοινού και η διασφάλιση ότι οι γενετικές αναλύσεις θα περιλαμβάνουν μόνο εκείνες τις αναλύσεις για τις οποίες υπάρχει ισχυρή επιστημονική ένδειξη και έγκριση από ρυθμιστικούς οργανισμούς ξεκάθαρα.
Άρα τώρα υπάρχει μεγάλος αριθμός τέτοιων τεστ στην αγορά, όπου δεν έχουν πιστοποιήσεις;
Βεβαίως. Βεβαίως και είναι διαθέσιμα στο κοινό, το οποίο μάλιστα πολλές φορές βρίσκεται σε απόλυτη ανάγκη να βρει λύσεις. Τεστ τα οποία σχετίζονται π χ. με την εξατομίκευση της δίαιτας, τα οποία δεν έχουν κάποια έγκριση από ρυθμιστικούς οργανισμούς.
Άρα θεωρείτε ότι δεν είναι και τόσο σωστό το αποτέλεσμα που δίνουν και τόσο χρήσιμα στον άνθρωπο;
- Δεν είναι χρήσιμα, ακριβώς.
- Μάλιστα. Πολύ ενδιαφέροντα αυτά τα οποία μας είπατε, κύριε Πατρινέ. Τώρα κλείνοντας, αν θέλετε να προσθέσετε και κάτι άλλο σε ό,τι αφορά στην συγκεκριμένη σας έρευνα με χαρά.
- Εγώ όχι, απλώς ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη φιλοξενία. Θεωρώ ότι παρέχουμε με αυτή τη μελέτη την βάση για να μπορέσουν οι διοικούντες η όποια κυβέρνηση προκύψει από τις επερχόμενες εκλογές 1, 2, 3 όσες θα είναι αυτές να μπορέσουμε να πείσουμε τους υπεύθυνους στο Υπουργείο να ενστερνιστούν αυτή την προσπάθεια για να μπορέσουμε να την κάνουμε ευρέως διαθέσιμη στους ασθενείς για την αποζημίωσή της.
- Για την αποζημίωση από τον ΕΟΠΥΥ.
- Ακριβώς ακριβώς ακριβώς.
Βεβαίως μετά τις εκλογές και εφόσον είσαστε και εσείς έτοιμοι με τις διαδικασίες της έρευνας, εδώ είμαστε ξανά να τα συζητήσουμε και ευχόμαστε καλή επιτυχία. Και είμαστε εδώ για ό,τι άλλο χρειαστείτε κύριε Πατρινέ.